Từ Làng Đến Nước, Một Cách Tiếp Cận Lịch Sử Quyển 3

PHẬT GIÁO THỜI ĐINH - LÊ*

1. Một dòng Phật giáo dân gian

Phật giáo thời Đinh - Lê, cũng như thời Lý - Trần, là quốc giáo: “Chỗ nào có người tất có chùa Phật, bỏ đi rồi lại dựng lên, nát đi rồi lại sửa lại, lâu đài chuông trống chiếm đến nửa phần so với dân cư. Đạo Phật thịnh rất dễ mà được rất mực tôn sùng”.

Phật giáo chi phối đời sống tinh thần trong cung đình Hoa Lư, đến các xóm làng từ tầng lớp thống trị đến các tầng lớp lao động nghèo khổ, tạo thành một đặc trưng văn hóa - lịch sử từ thế kỷ X đến thế kỷ XIV.

Vào những thế kỷ xa xưa, Phật giáo Việt Nam không hoàn toàn thuần nhất ở mọi nơi và mọi thời kỳ. Có hình ảnh của Phật giáo Ấn Độ - Đông Nam Á, lại có Thiền tông Trung Quốc du nhập; có chùa thờ Phật lại có chùa thờ thánh thần cùng với Phật. Phật giáo Việt Nam thời Đinh - Lê, thời kỳ đầu của kỷ nguyên Đại Việt đã kế thừa truyền thống trước đó. Nhưng cũng có nhiều điểm khác với các thế kỷ sau về nội dung và vai trò của nó.

Phật giáo vào Việt Nam bằng hai đường. Đầu tiên vào cuối thế kỷ I đầu thế kỷ II, Phật giáo từ Ấn Độ do các thương nhân và tăng sĩ truyền vào, rồi sau đó từ Trung Quốc du nhập. Trung tâm Phật giáo Luy Lâu còn gọi là Dâu (Thuận Thành, Hà Bắc)** được hình thành sớm nhất và trung tâm này làm bàn đạp cho sự thành lập các trung tâm Bành Thành và Lạc Dương ở Trung Hoa”.